Help_mijn_partner_trekt_aan_de_bel - Kom Op eigen koers, Amersfoort

Paragrafen van dit artikel:

Er zijn paren die levenslang doorgaan in het patroon dat ze in het begin van hun relatie opbouwen. Geleidelijk aan raken ze gewend aan hun nieuwe leventje. Alles wordt steeds vertrouwder. Dat is fijn omdat het bijdraagt aan een veilig thuisgevoel. Het kick-gehalte, de opwinding, zakt weg. "Ach, je kunt niet steeds maar verliefd blijven" is dan vaak een troostende en reële gedachte. Het is prima als beide partners hier tevreden mee zijn.

Maar patronen zijn beperkt houdbaar als mensen groeien. Als een paar bewust kiest voor groei, zullen ze uit eigen beweging hun patronen daarop aanpassen. Vaker zien we in onze praktijk paren die zich door beknelling gedwongen voelen tot het bijstellen van de leest waarop hun relatie geschoeid is. Laten we eens beter kijken naar Carina en Joost. Door de dood van haar vader raakte Carina op vijfjarige leeftijd haar vader kwijt. En vanaf dat moment eigenlijk ook haar moeder omdat die het verlies niet kon verwerken. Daardoor is zij al vanaf haar vijfde jaar gewend om in het huishouden mamma zoveel mogelijk werk uit handen te nemen en steeds meer verantwoordelijkheid te dragen, ook voor de andere jongere kinderen in dat gezin.

Joost was thuis de jongste en had vier oudere zussen. Hij had dus eigenlijk vijf “moeders”, en een hardwerkende, afwezige vader. Hij heeft zich thuis aan de beknel­lende zorg van zijn vijf moeders weten te onttrekken door veel buiten te spelen en zijn eigen gang te gaan.

Het is niet verrassend dat Carina in haar liefdesrelatie het reilen en zeilen in het huis op zich neemt, en besluit haar baan op te zeggen zodra er kinderen komen. Hiernaast blijft zij zorgen voor haar moeder. Moeder wordt bij alle huiselijke beslissingen mee­ge­wogen. Voor Joost voelt dat regelmatig alsof haar moeder tussen hen in staat. Maar ja...

Het ligt ook voor de hand dat Joost kostwinner wordt en zijn liefde inbrengt door zijn aandacht op de zaken buitenshuis te richten, met name het werk, en daarmee voldoende geld binnenbrengt. Deze rolverdeling is jarenlang tot hun tevredenheid geweest. Ze hebben er mogelijk zelfs bewust voor gekozen, niet wetend dat de gewoonten van thuis zo bepalend waren voor hun keuze.

Op den duur worden de patronen van hun relatie echter zó alles bepalend dat ze samen steeds maar hetzelfde riedeltje afdraaien. Ze gaan steeds herkenbaarder op elkaar reageren. Hun leven draait steeds meer om de patronen dan om elkaar. Hij snijdt heel trouw het vlees op zondag, maar wie hij is, weet ze eigenlijk niet. Wie is toch die man die naast haar in bed slaapt? En als zij hierover begint, wordt de rust in de relatie verstoord. Dan krijgen ze gemakkelijk ruzie. Zelfs de manier waarop ze ruzie maken, wordt heel voorspelbaar. Dus als dat in de lucht hangt, kunnen ze daar goed omheen laveren. De lieve vrede bewaren.

Niet alleen bij Carina en Joost ging het na verloop van tijd kriebelen. Bij veel paren draagt een van beide partners in een relatie lange tijd een gevoel bij zich dat er iets niet klopt. Maar wat? Zo’n gevoel dient zich zonder woorden aan. Hoe leg je dat uit? Stellen willen de rust in hun relatie ook niet zomaar op het spel zetten voor een vaag gevoel. Lange tijd kan die onrust opzij geschoven worden. Negeren maakt onrust heftiger. Onrust vraagt om bij stil te staan en te kijken waar het over gaat. Anders gaat onrust je net zo lang in de weg zitten, totdat je er naar luistert.

Als de onrust niet meer te houden is, komt Carina daarmee naar buiten. Voor Joost is het lastig om haar te snappen. Hij hoort alleen maar onrust. Het kan voor Carina heel onbevredigend en frustrerend zijn als Joost niet hoort waar het over gaat, en als hij haar onrust weg wuift, gaat verklaren of oplossen, of het gewoon tot onzin verklaart. Niet gehoord worden verhoogt de spanning. Die kan dan omslaan in verontwaardiging en verwijten. Het gevoel dat er nu echt iets moet gebeuren, dringt zich op. Als hij niet wil luisteren (zo voelt dat dan), dan móet zij wel klokkenluider worden: "Nu moet er echt iets gebeuren in onze relatie, want zo houd ik het niet vol; en eerlijk gezegd wíl ik het ook zo niet volhouden". Ze zet de relatie op het spel. Overigens, wij zien dat mannen net zo vaak opstaan als klokkenluider als vrouwen.

De partner schrikt zich van deze noodtijding. Voor Joost was het een donderslag bij heldere hemel. En de angst dat hij Carina kwijtraakt, grijpt gemakkelijk om zich heen. Dit is voor hem echt een lastige situatie. Gaat hij het sussen met woorden als "rustig nou maar, het valt wel mee", dan gooit hij olie op het vuur. De klokkenluider kan dan echt furieus worden.

Joost ging ogenblikkelijk erg zijn best doen om het Carina naar de zin te maken. Hij was echt bang. Om zijn angst te sussen ging hij koken, strijken, toiletten schoonmaken …. en zij werd alleen maar ontevredener. Relatieproblemen zijn niet af te wenden door gewoon de verwachtingen van de klokkenluider te vervullen. Voor je het weet raak je dan in een ander probleem verzeild, namelijk dat de partner naar de pijpen van de klokkenluider danst. Door je zo aan te passen, ondergraaf je eigenlijk je liefdesrelatie. Je kunt er dan niet meer jezelf zijn, je niet meer thuis voelen. Als je érgens jezelf moet kunnen zijn, is dat in je eigen liefdesrelatie, toch?

In zo’n situatie is aandacht voor haar onrust nodig. Dan voelt zij zich serieus genomen. Door samen naar haar onrust te kijken, kan zij helder krijgen waar het over gaat. Carina had zo schoon genoeg van al dat zorgen en dienstbaar zijn omdat ze zichzelf er helemaal in kwijtraakte. Volgens haar droom, die ze jaren niet had willen toelaten, schreeuwde ze diep van binnen om te mogen leven en spelen. Die schreeuw werd zo luid dat ze hem niet meer in de doofpot kon houden. Er is ook moed voor nodig om die schreeuw haar strot uit te laten komen, want ze zet daarmee de relatie op losse schroeven. En wát blijkt het in de praktijk effectief om dan samen bij de pakken neer te zitten en te mijmeren. Als Joost en Carina daar samen de tijd voor nemen, eventueel onder begeleiding, dan komt het verhaal achter haar schreeuw vanzelf helder op tafel. Maar in deze situatie vraagt zij wel veel van hem. Want hij zit nog in de angst om haar kwijt te raken. Hij zit in de benarde situatie dat hij veel verwijten en verontwaardiging naar zich toe krijgt; met de verleiding om dan in de verdediging te gaan. Vanuit angst en onveiligheid is het voor hem heel moeilijk om mee te mijmeren. Daarom is begeleiding door externe deskundigen vaak heel effectief, als je er tenminste niet te lang mee wacht.

In zo’n situatie is de communicatie moeilijk. Ze verwordt gemakkelijk tot discussies over wat wel of niet waar is, over wat logisch is of wat normaal is en over wie er gelijk heeft. De partners snappen elkaar niet en gaan dingen voor elkaar invullen, wat er weer toe leidt dat de ander zich hiertegen moet gaan verweren. Het gelijk wordt steeds belangrijker en het geluk en de verbinding zakken daarmee weg. Ze geven allebei hun eigen verhaal en hun eigen meningen over de ander ten beste. Ze redeneren en verklaren waardoor ze elkaar alleen maar op hun verstand en de logica aanspreken. De gevoelsbeelden blijven buiten schot. Ze vegen elkaars verhaal van tafel. Zo komen ze namelijk alleen maar scherper tegenover elkaar te staan. Dat voedt de onmacht en de vraag of ze elkaar nog wel ooit kunnen bereiken. Beide zouden wel afdwingen dat ze gehoord worden en serieus genomen willen worden. Beide staan ze op de zeepkist maar er is niemand die luistert. Het verhaal van geen van beide wordt gehoord, ongeacht hoeveel kracht ze inzetten. Dat leidt tot de verzuchting “hoe moet ik jou toch bereiken? Zo houdt ik dit niet vol!”

Is zij eenmaal aan de bel getrokken heeft, dan wordt ze nooit meer de oude. Het zou dan mooi zijn als de man zich door zijn vrouw uitgenodigd voelt om ook eens te onderzoeken of zijn leven en hun relatie aan zijn dromen beantwoorden, en of hij er echt gelukkig mee is. Zo kan ook de man op zoek gaan naar zijn eigen koers. Daarvoor is nodig om eerst helder te krijgen hoe ze de verbinding kwijt zijn geraakt. Een slechte communicatie is vaak slechts de uiterlijke verschijningsvorm van het emotioneel afhaken en de oorsprong ervan kan vele jaren eerder liggen, zelfs nog uit de tijd dat ze elkaar nog niet kenden.

Discussiëren helpt hier niet. Wat juist nodig is, is dat ze in dialoog gaan en hun beider verhalen, die onvermijdelijk verschillend zijn, in vol ornaat op tafel kunnen laten staan en er samen naar kunnen kijken. Dat ze elkaar helpen elk hun eigen verhaal helderder te krijgen. Dat helpt hen elk voor zich te bepalen waar ze staan en wat wijs is. Dan wordt het een wederzijds proces, waarin ze allebei helder kunnen krijgen waar het in hun leven om gaat en hoe ze dat op elkaar kunnen afstemmen. Die helderheid kan enerzijds leiden tot een doorstart van de relatie met meer levendigheid en kleur, waarin ze zich beiden kunnen herkennen. Maar die helderheid kan ook leiden tot het inzicht dat de partners toch zo weinig bij elkaar passen dat het niet wijs is om samen door te gaan; dat ze elk beter tot bloei kunnen komen als ze uit elkaar gaan. In dit geval kan het leiden tot een rustige scheiding. De persoonlijke groeispurt maakt dan voor beiden een nieuwe start mogelijk.

Als een paar te lang wacht met begeleiding zoeken, kan de pijn die ze elkaar doen en de onmacht dat ze elkaar niet meer kunnen bereiken zo groot worden, dat er geen weg meer terug is. Dan kan de begeleiding hen nog slechts helpen bij het scheiden. Want dan blijft belangrijk dat ze allebei de les leren die deze relatie hen biedt en dat beide deze relatie goed afronden om een goede nieuwe start te maken. Dat verdient extra aandacht als er kinderen in het spel zijn.

De rol van de klokkenluider is dus heel belangrijk. Hij schudt wakker en luidt een nieuwe fase in. De natuurlijke handicap van de klokkenluider is dat die nieuwe fase zich aankondigt met het gevoel dat er iets niet klopt, zonder dat daar aanvankelijk woorden voor zijn. Als de klokkenluider dat dan negeert of er zich geen raad mee weet en er niks mee doet, of wél deelt maar de partner er niks mee kan, dan wordt het gevoel van onbehagen vanzelf groter en gaat pijn veroorzaken. De pijn kan zo groot worden dat de noodklok geluid moet worden om op tafel te krijgen dat het zo echt niet langer meer gaat. Dat is schrikken. In de schrik reageren beide partners gemakkelijk negatief op elkaar waardoor ze elkaar zomaar kwijt kunnen raken. Begeleiding is dan vaak helpend om de perspectief-volle kant van de situatie zichtbaar te maken.

Dit soort fase-overgangen kunnen in liefdesrelaties diverse keren voor komen. Iedere keer is dat een kans tot verdieping en verrijking. Paren kunnen ook geleidelijk aan vertrouwd raken met die overgangen omdat ze steeds gevoeliger worden voor gevoelens van onbehagen en die steeds gemakkelijker delen om met elkaar scherp te krijgen wat ze te zeggen hebben. Als paren bedrevener worden in het samen mijmeren over ieders onbehagen, hoeft de druk niet zover meer op te lopen dat de bom moet barsten. Dan wordt het samen groeien prettig en natuurlijk en het houdt hun relatie levend en kleurrijk en boeiend.

Marianne van Berkel en Paul van Beuzekom, ECP-therapeuten

Amersfoort, 17-6-2008